İnsülin direnci; insülin hormonunun normal uyarılarına dokuların yetersiz yanıt vermesidir. Yani karaciğer ve kas gibi dokular insülin hormonunun emirlerine uymamaktadır. Peki insülin ne yapar ki?Sağlıklı bir öğün sonrasında;

• Kan şekeri düzeylerinde ılımlı bir yükselme olur.
• Pankreas bezi bunu algılar ve insülin salgılar.
• İnsülin, karaciğer ve kas gibi dokulara gider, hücre duvarında şekerin hücre içine gireceği kapılar açar.
• Kan dolaşımındaki fazla şeker hücre içine girer ve kan şekeri düzeyi normal sınırlara ulaşır.

Şeker ve beyaz undan zengin bir öğün sonrasında ise

• Kan şekeri hızlı bir şekilde çok yüksek  düzeylere çıkar.
• Kan şekerini normal sınırlara getirmek için pankreas bezi daha fazla insülin salgılar.
• Bu durumda hücreler daha fazla şeker almak zorunda kalır ancak kan şekeri normal sınırlara ulaşır.

Sürekli şeker ve beyaz undan zengin öğünler tüketilirse

• Bir süre sonra hücreler şekerin olumsuz etkilerinden korunmak ve zaten ihtiyacı da olmayan fazla şekeri almamak için insülinin etkilerine duyarsızlaşmaya başlar.
• Bu durumda pankreas daha da fazla insülin salgılamaya başlar.
• Kan şekerini düşürmek için yüksek düzeyde insülin salgılanan bu duruma insülin direnci denir.

İnsülin direncinin sonrası şeker hastalığı

İnsülin direnci durumunda pankreas sürekli olarak fazla insülin salgılamak zorunda kalır.

Başlangıçta, daha fazla insülin salgılanması ile kan şekeri normal sınırlara ulaşır.

Ancak insülin direncinin artması ve zaman içinde panreasın yorulması ile kan şekeri sürekli yüksek seyretmeye başlar.

Ortaya çıkan kan şekeri yüksekliği durumuna ise Tip 2 Diyabetes Mellitus  hastalığı (Tip2 şeker hastalığı) denir.

İnsülin direnci durumunda, kan şekerinin yükselmesine ek olarak yağ metabolizmasında da bozulmalar görülür. Kandaki insülin düzeyi yükseldiğinde; yağ hücreleri, dolaşımdaki yağı alarak depolamaz, yağ depolarının çözünmesi artar ve kandaki yağ asitlerinin miktarında artış olur.

Göbek büyüdükçe şeker hastalığı riski artıyor

Bel çevresinin genişlemesi ile iç organlar etrafındaki yağ miktarı artar ve bu da insülin direncine sebep olur.

Bel çevresinin erkeklerde 94 cm, kadınlarda 80 cm’nin üzerinde olması durumunda insülin direnci ve tip 2 şeker hastalığı gelişme riski yüksektir.

İnsülin direncinin bulguları nelerdir?

▶ Halsizlik
▶ Konsantrasyon bozukluğu
▶ Yemeklerden sonra uyku basması
▶ Kilo alma
▶ Sık acıkma
▶ Depresyon
▶ Kan şekeri ve trigliserid düzeylerinde yükseklik

İnsülin direnci neden olur?

– Obezite ve kilo fazlalığı (VKİ > 25 kg/m2)
– Hareketsiz yaşam tarzı
– Glisemik indeksi yüksek gıdalarla beslenmek
– Enfeksiyon (insülin karşıtı hormonlardaki artışa bağlı)
– Gebelik (plasentadan kaynaklı hormonlara bağlı)
– İnsülin karşıtı hormonlar (kortizon,büyüme hormonu vb)
– Polikistik over sendromu (PKOS)
– Genetik nedenler

İnsülin direncinin önemi nedir?

İnsülin direnci, Tip 2 Diyabetes Mellitus hastalığının temel mekanizmasıdır. Yani insülin direnci olan kişide, şeker hastalığı ve kalp damar hastalığı gelişme riski artar.

Ayrıca adet düzensizliği, ağrılı adet görme, tüylenme artışı gibi bulgularla seyreden polikistik over sendromunun da temelinde insülin direnci vardır.

İnsülin direnci nasıl hesaplanır?

Özellikle klinik çalışmalar için kullanılan birçok test bulunmaktadır ancak günlük pratikte kullanımları sınırlıdır. Çoğunlukla hastanın klinik bulguları ve açlık insülin düzeyi ile insülin direnci hakkında karar verilir.

HOMA-IR (açlık kan şekeri x açlık insülini / 405) en çok kullanılan hesaplama yöntemidir.

HOMA-IR’nin 2,7’in üzerinde olduğu durumlarda insülin direncinin olduğu kabul edilmektedir.

İnsülin direncinin tanısı için klinik araştırmalar sırasında kullanılan diğer yöntemler ise şunlardır;

• Açlık insülin, HDL kolesterol ve trigliserid düzeylerinin ölçümü
• Hiperinsülinemik öglisemik klamp testi. 2 saat süren, hastaya aynı anda serum şeklinde insülin ve glukoz verilerek yapılan bir testtir.
• Modifiye insülin sekresyon testi. 2 saat süren, hastaya aynı anda serum şeklinde octreotid, insülin ve glukoz verilerek yapılan bir testtir.
• Damardan veya ağızdan verilen şeker yüklemesi ile insülin ve kan şekerlerinin seri ölçümü

İnsülin direncinin tedavisi nedir?

İnsülin direncinin tedavisinde egzersiz ve diyet en önemli silahlardır. Asıl amaç vücuttaki iç organlar etrafındaki yağ miktarını azaltmaktır.

Diyet

Akdeniz tipi beslenme önerilir. Mevsim sebze ve meyveleri, kavrulmamış kuru yemişler ve özellikle zeytin yağı.

Glisemik indeksi düşük gıdalarla beslenmek. Bazı gıdalar yendikten sonra şekeri fazla yükseltirler. Bu gıdalardan uzak durmak gerekir (Örnek: beyaz ekmek, pirinç, patates, üzüm, incir, muz vb).

Egzersiz

Günlük 30-45 dk tempolu yürüyüş insülin direncini azaltmak için önerilmektedir.

Uyku

6 saatten az uyuyanlarda veya uyku kalitesi iyi olmadığında insülin direnci, obezite ve tip 2 şeker hastalığı riski artıyor.

İdeal sağlık için 7-8 saat kaliteli uykuya ihtiyaç var.

İşin özü;
Şeker ve beyaz un gibi işlenmiş ürünlerden uzak durun
Yeterli su tüketin
Her gün yürüyün
Uykuya zaman ayırın
En azından yılda bir kez doktorunuzun kapısını çalın

Sağlıklı, mutlu ve aşk dolu günler dilerim.

Dr. Halil ERTÜRK
İç Hastalıkları Uzmanı