İrritable Bağırsak Sendromu – İBS
Toplumda %10-20 arasında görülen, ciddi bir hastalık olmamakla birlikte yaşam kalitesini bozan, bağırsak alışkanlıkları ile ilgili bir sindirim sistemi problemidir.
İrritable Barsak Sendromu (İBS), Enflamatuar Barsak Hastalığından (Ülseratif kolit, Crohn hastalığı) farklı bir durumdur.
İBS bulguları neler?
İrritable barsak sendromunun en sık tariflenen bulguları;
- Karın şişliği
- Dışkılama ile geçen karın ağrısı
- Dışkılama sıklığında artış
- Zaman zaman küçük taneli veya şekilsiz dışkılama
İBS nedeni ne?
İrritable barsak sendromunun nedenlerine yönelik birçok teori oluşturulsa de ön plana çıkan başlıklar;
- Beslenme alışkanlıkları
- Hormonal bozukluklar
- Stres ve diğer psikososyal faktörler
- Barsak enfeksiyonları ve mikrobiyota
- Gıda alerjisi veya duyarlılığı
Barsak enfeksiyonları sırasında barsak duvarında oluşan enflamasyon, barsak duvarındaki sinir sistemi ağını (myenterik pleksus) etkiler, barsak içeriğinin algılanması değişir, hareketlik artar ve aşırı duyarlılık hali oluşur. Aşırı bakteriyel çoğalmanın tedavi edildiği durumlarda, barsak alışkanlıklarının düzeldiği gözleniyor.
Enfeksiyonun tamamen temizlendiği durumlarda bile sorun devam edebiliyor. Bu noktada, barsak mikrobiyotasının önemi ortaya çıkıyor. Probiyotik ve prebiyotik kullanımı ile barsak duvarında enflamasyonun azaldığı ve barsak duvarındaki sinir sisteminin fonksiyonlarının iyileştiği gözleniyor.
Fiziksel, zihinsel, duygusal veya ruhsal olsun, her türlü stres, barsakta enflamasyon artışına neden oluyor.
İrritabl barsak sendromu olan hastalarda, kortizol yüksekliğine ek olarak, yemek sonrası serotonin düzeylerinin de yüksek olduğu görülüyor. Bu durum mide boşalma zamanında değişikliğe, ince barsak kasılmalarında artışa, besinlerin ince barsaktan geçiş zamanının kısalmasına ve ağrı duyarlılığında artışa neden oluyor.
Beyin ve barsak arasındaki ilişkiyi tanımlayan çalışmalar; duygu durum değişikliklerinin barsak mikrobiyota ve barsak alışkanlıklarını değiştirdiği, barsak mikrobiyotasının de duygu durum değişikliklerine neden olduğunu göstermektedir.
“Tüm vücuttaki serotonin %95’i barsaktaki enterokromafin hücrelerce üretiliyor.”
İBS ile karışan hastalıklar var mı?
Çölyak hastalığı; buğday, arpa ve çavdarda bulunan glutene karşı duyarlılık.
Laktoz intoleransı; süt şekerini sindirememe.
Fruktoz intoleransı; meyve şekerini sindirememe.
Gıda allerjileri
Barsak florasında bakteri dengesinin bozulması
Barsak enfeksiyonları
Pankreas salgı yetersizliği
Enflamatuar barsak hastalığı; ülseratif kolit, Crohn hastalığı.
Barsak kanseri
Alarm bulguları
Aşağıdaki bulgular varsa detaylı tetkiklerin yapılması için doktorunuzla görüşmeniz faydalı olur.
Kilo kaybı; 6 ayda vücut ağırlığının %10’undan daha fazla kayıp.
Ateş
Kanlı dışkılama veya kömür karası dışkı
Sık dışkılama
Ailede barsak kanseri öyküsü
50 yaş sonrasında barsak alışkanlıklarında değişiklik olması
İBS tedavisi
Barsak akışkanlığını düzenleyen, kasılmaları azaltan ilaçlar veya antidepresan ilaçlar çok sık kullanılıyor ancak yan etkilerin iyi değerlendirilmesi ve tedavinin bireyselleştirilmesi gerekir.
Stres yönetimi
Gevşeme teknikleri, nefes egzersizleri, meditasyon, yoga, taici ve çigong, stres yönetiminde faydalı olabilir.
Davranışçı bilişsel terapi
Farkındalık temelli davranışçı bilişsel terapiler, stres ve İBS bulgularının artmasına katkıda bulunan duygu, düşünce, davranış ve alışkanlıkların belirlenerek, değiştirilmesine yardımcı olabilir.
Akupunktur
Geleneksel doğu tıbbı tedavisi olan akupunktur, karında şişlik, karın ağrısı, kabızlık ve ishal gibi fonksiyonel barsak hastalıklarının tedavisinde faydalı görünüyor.
Egzersiz
Fiziksel aktivite, barsak akışkanlığının düzenlenmesine ve stres kontrolüne yardımcıdır.
Özellikle taiçi, çigong ve yoga gibi egzersizler, barsak alışkanlarının düzenlenmesinde çok faydalı görünüyor.
Kısıtlamalar
Beslenme günlüğü tutarak İBS bulgularının artmasına neden olan besinleri tespit edebilirsiniz. İrritabl barsak sendromunu tetikleyen besinler arasında en sık bulunanlar çiğ meyveler, çiğ sebzeler, baklagiller, tahıllar, süt ve süt ürünleridir.
Şüphelendiğiniz besinleri 1-2 hafta kısıtlayıp, yakınmalarınızda azalma olup olmamasına göre şüphelerinizi netleştirebilirsiniz.
Bir veya iki ana öğünden oluşan beslenme planları da İBS bulgularını artırabilir.
Kafein ve tütün ürünleri de barsak hareketlerinin artmasına, ishal ve karında rahatsızlık yakınmalarına neden olabilir.
Probiyotikler
Faydalı bakteriler olarak tanımladığımız sindirim sistemindeki probiyotiklerin sindirim süreçlerine olumlu etkileri vardır. Bunun yanı sıra bağışıklık sistemi, vitamin üretimi ve duygu durumu üzerine de etkileri vardır. Turşu ve kefir en doğal probiyotik kaynakları iken doktorunuzun önerisi ile eczanelerden alabileceğiniz ürünler de kullanılabilir.
Lif tüketimi
Ceviz, badem, fındık, gün kurusu kayısı, keten tohumu gibi ürünlerin günlük toplamda iki avuç dolusu tüketimi ile yeterli çözünür lif alabilirsiniz.
Zerdeçal, zencefil, nane, kekik, damla sakızı gibi bitkisel tedavilerin yanı sıra barsak akışkanlığını düzenleyen ilaçlar da vücuttaki enflamasyonu azaltarak ve/veya barsak duvarındaki kasların anormal kasılmalarını azaltarak İBS bulgularının azaltılmasına yardımcı olur.
Daha fazlasını konuşmak için bize ulaşabilirsiniz.
Sağlıklı, mutlu ve aşk dolu günler dilerim.
Dr. Halil Ertürk
İç hastalıkları uzmanı